‘‘เย [โย (สฺยา. ก.)] ภูตํ ภูตโต ทิสฺวา, ภูตสฺส จ อติกฺกมํ;
ยถาภูเต วิมุจฺจนฺติ, ภวตณฺหา ปริกฺขยาฯ
‘‘ส เว [สเจ (ก. สี. สฺยา. ปี.)] ภูตปริญฺโญ, โส วีตตณฺโห ภวาภเว;
ภูตสฺส วิภวา ภิกฺขุ, นาคจฺฉติ ปุนพฺภว’’นฺติฯ
อยมฺปิ อตฺโถ วุตฺโต ภควตา, อิติ เม สุตนฺติฯ ทฺวาทสมํฯ
ทุติโย วคฺโค นิฏฺฐิโตฯ
ตสฺสุทฺทานํ –
ทฺเว อินฺทฺริยา ทฺเว ตปนียา, สีเลน อปเร ทุเว;
อโนตฺตาปี กุหนา ทฺเว จ, สํเวชนีเยน เต ทสฯ
วิตกฺกา เทสนา วิชฺชา, ปญฺญา ธมฺเมน ปญฺจมํ;
อชาตํ ธาตุสลฺลานํ, สิกฺขา ชาคริเยน จ;
อปายทิฏฺฐิยา เจว [เยว (สี. สฺยา.)], พาวีสติ ปกาสิตาติฯ
ทุกนิปาโต นิฏฺฐิโตฯ
3. ติกนิปาโต
1. ปฐมวคฺโค
1. มูลสุตฺตํ
[50] วุตฺตญฺเหตํ ภควตา, วุตฺตมรหตาติ เม สุตํ –
‘‘ตีณิมานิ, ภิกฺขเว, อกุสลมูลานิฯ กตมานิ ตีณิ? โลโภ อกุสลมูลํ, โทโส อกุสลมูลํ, โมโห อกุสลมูลํ – อิมานิ โข, ภิกฺขเว, ตีณิ อกุสลมูลานี’’ติฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจฯ ตตฺเถตํ อิติ วุจฺจติ –
‘‘โลโภ โทโส จ โมโห จ, ปุริสํ ปาปเจตสํ;
หิํสนฺติ อตฺตสมฺภูตา, ตจสารํว สมฺผล’’นฺติฯ
อยมฺปิ อตฺโถ วุตฺโต ภควตา, อิติ เม สุตนฺติฯ ปฐมํฯ
2. ธาตุสุตฺตํ
[51] วุตฺตญฺเหตํ ภควตา, วุตฺตมรหตาติ เม สุตํ –
‘‘ติสฺโส อิมา, ภิกฺขเว, ธาตุโยฯ กตมา ติสฺโส? รูปธาตุ, อรูปธาตุ, นิโรธธาตุ – อิมา โข, ภิกฺขเว, ติสฺโส ธาตุโย’’ติฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจฯ ตตฺเถตํ อิติ วุจฺจติ –
‘‘รูปธาตุํ [รูปธาตุ (สพฺพตฺถ)] ปริญฺญาย, อรูเปสุ อสณฺฐิตา;
นิโรเธ เย วิมุจฺจนฺติ, เต ชนา มจฺจุหายิโนฯ
‘‘กาเยน อมตํ ธาตุํ, ผุสยิตฺวา [ผุสฺสยิตฺวา (สฺยา.), ผสฺสยิตฺวา (ปี.)] นิรูปธิํ;
อุปธิปฺปฏินิสฺสคฺคํ, สจฺฉิกตฺวา อนาสโว;
เทเสติ สมฺมาสมฺพุทฺโธ, อโสกํ วิรชํ ปท’’นฺติฯ
อยมฺปิ อตฺโถ วุตฺโต ภควตา, อิติ เม สุตนฺติฯ ทุติยํฯ